8 października odbyło się kolejne posiedzenie Podkomisji ds. Bezpieczeństwa żywności, eliminowania nieuczciwych praktyk w obrocie żywnością oraz sprzedaży bezpośredniej i handlu detalicznego produktów wytworzonych w gospodarstwach rolnych. W naszym wystąpieniu w czasie spotkania poruszyłyśmy najważniejsze kwestie związane z przeciwdziałaniem marnowaniu żywności. Postulat przeciwdziałania marnowaniu żywności jest także cześcią Programu Roślinna Szkoła.

„W 2022 r. zwróciliśmy się do Ministry Anny Moskwy ws. nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności wskazując, że walka z marnotrawieniem żywności stanowi kluczową kwestię w przechodzeniu na bardziej zrównoważony system żywnościowy, gdyż owo marnowanie jest postrzegane jako jeden z głównych symptomów obecnego, niezrównoważonego systemu żywnościowego.  Problem  słabości obecnie obowiązującej dostrzegła też Najwyższa Izba Kontroli. Jej zdaniem przepisy mające zapobiegać marnowaniu żywności, powinny objąć znacznie więcej beneficjentów, niż tylko ściśle określone w ustawie organizacje charytatywne. Kontrola wysokości opłat, jak również ich uiszczanie są zdecydowanie niewystarczające. Powinny też one dotyczyć znacznie szerszego kręgu sprzedawców żywności – dziś są to wyłącznie duże sklepy. Zupełnie pomija się przy tym w Ustawie samorządy, na których ciążą publicznoprawne obowiązki związane z pomocą społeczną. Brak jest możliwości przekazywania żywności na ich rzecz, podczas gdy z całą pewnością można stwierdzić, że takie rozwiązanie byłoby wyjątkowo użyteczne i słuszne.

Widać zatem, że rozwiązania ustawowe wymagają poprawy. W Polsce dalej nie istnieje kompleksowy i efektywny system monitorowania oraz zapobiegania marnowaniu żywności na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego, jak również brak jest świadomości społecznej o konieczności przeciwdziałania marnowaniu żywności oraz jego negatywnych skutków społecznych, środowiskowych i gospodarczych. Wskazujemy przykładowe rozwiązania możliwe do wprowadzenia do Ustawy, które przysłużyłyby się stworzeniu zrównoważonego systemu żywnościowego:

• poszerzenie katalogu podmiotów, którym można przekazywać żywność – ze szczególnym uwzględnieniem jednostek samorządu terytorialnego;
• znaczące podniesienie kar za niespełnienie obowiązków wynikających z ustawy;
• zakaz podejmowania działań mających na celu czynienia niesprzedanych towarów
  niezdatnymi do spożycia;
• wprowadzenie do szkół tematyki dotyczącej przeciwdziałania marnowaniu żywności i zrównoważonego systemu żywności. W tym miejscu chcę zapytać Pana Ministra o zaangażowanie Ministerstwa w prace nad podstawą programową edukacja zdrowotna oraz włączenie się departamentów Ministerstwa w działania dot. edukacji klimatycznej. 
• umożliwienie przekazywania żywności po terminie minimalnej trwałości, źle oznakowanej (z wyjątkiem błędnego oznakowania alergenów) lub z uszkodzonym opakowaniem, pod warunkiem, że nie jest zepsuta;
• umożliwienie przekazywania w dobrej wierze żywności na cele charytatywne, która jest dobrej jakości i odpowiednio oznakowana;
• umożliwienie przekazywania do właściwych podmiotów żywności, która osiągnęła termin minimalnej trwałości („najlepiej spożyć przed…”) jako niezagrażającej zdrowiu (będzie to miało również walor edukacyjny).

W 2023 r. prowadziłyśmy panele eksperckie z udziałem środowiska naukowego, władz lokalnych, przedstawicielek Jadłodzielni i Food Sharing i najważniejsze rekomendacje obejmowały:

• wprowadzenie działań mających na celu edukację żywnościową społeczeństwa, np. poprzez nowelizację podstawy programowej w szkołach czy akcje edukacyjne finansowane ze środków publicznych w zakresie rozróżniania przez konsumentów i konsumentki różnicy pomiędzy sformułowaniami „należy spożyć przed” a „najlepiej spożyć do”;
• komunikację z konsumentami i konsumentkami poprzez takie działania, jak: kampanie edukacyjne i informacyjne, aby pokazywać skutki nadprodukcji oraz korzyści wynikające z redukcji marnowania i zmian w modelu naszej konsumpcji żywności;
• wsparcie dla działań start-upów, które pracują nad opakowaniami dla produktów – np. oznakowanie kolorem, zamiast daty przydatności do spożycia;
• promowanie idei jadłodzielni w placówkach edukacyjnych oraz przepisów dot. żywienia zbiorowego w obszarze dostępu do wybranej diety i różnicowania porcji.
• wprowadzenie ustawowego obowiązku monitorowania marnowania żywności w jednostkach podległych samorządom;
• wprowadzenie rozwiązań prawnych, które pozwolą na tworzenie strategii cyrkularnych/cyrkulacyjnych – które dadzą rozwiązania możliwe do wykorzystania przy przeciwdziałaniu marnowaniu żywności lub zagospodarowania żywności już zmarnowanej (kompost miejski, bioodpady).

Cieszy nas, że Ministerstwo nie czeka na rozporządzenie dot. zrównoważonego systemu żywności na poziomie UE i już podejmuje działania w obszarze przeprojektowania i naprawy systemu żywności. Zrównoważony system żywnościowy może stanowić odpowiedź na najważniejsze wyzwania stojące przed bezpieczeństwem osób konsumenckich, ale to państwa członkowskie muszą być liderami zmiany.”

Credit: unsplash